Chào Linh Anh, cảm ơn bạn đã chia sẻ băn khoăn rất thực tế. Đây cũng là câu hỏi mà nhiều ba mẹ có con nhỏ dưới 1 tuổi thường gặp khi tìm hiểu về vắc xin phòng bệnh viêm não mô cầu. Thực tế, AC và BC là hai loại vắc xin khác nhau, mỗi loại bảo vệ những nhóm huyết thanh riêng, nên không thể thay thế lẫn nhau. Ở từng giai đoạn tuổi, trẻ sẽ phù hợp với một loại vắc xin nhất định, và trong nhiều trường hợp, trẻ cần được tiêm đầy đủ cả hai để có phạm vi bảo vệ rộng nhất. Để bạn dễ hình dung hơn về việc bé 10 tháng tuổi nên tiêm loại nào và vì sao, chúng ta sẽ cùng đi vào phân tích chi tiết ở phần nội dung dưới đây.
Tìm hiểu chung về vắc xin viêm não mô cầu AC và BC
Trước khi tìm hiểu nên tiêm viêm não mô cầu AC hay BC, ba mẹ cần nắm rõ hai loại vắc xin này khác nhau ở phạm vi bảo vệ và độ tuổi áp dụng. Mỗi loại được bào chế để phòng những nhóm huyết thanh riêng của vi khuẩn Neisseria meningitidis, vì vậy việc hiểu đúng đặc điểm từng loại sẽ giúp lựa chọn phù hợp cho trẻ.
1. Vắc xin não mô cầu AC
Vắc xin não mô cầu AC là loại vắc xin dùng để phòng bệnh do vi khuẩn não mô cầu nhóm A và C, hai nhóm từng gây nhiều đợt bùng phát viêm màng não mô cầu. Tại Việt Nam, vắc xin AC truyền thống đã được thay thế bằng vắc xin liên hợp ACYW-135, có tên Menactra (Sanofi - Pháp) là loại được sử dụng phổ biến nhất.
Menactra giúp mở rộng phạm vi bảo vệ lên bốn nhóm huyết thanh A, C, Y và W135, đồng thời tạo miễn dịch bền vững hơn so với vắc xin AC cũ. Vắc xin Menactra được chỉ định cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên và cả người lớn, phù hợp với những đối tượng cần tăng cường bảo vệ khi sinh hoạt hoặc học tập trong môi trường đông người.
Vắc xin não mô cầu AC giúp phòng bệnh do vi khuẩn não mô cầu nhóm A và C
2. Vắc xin não mô cầu BC
Vắc xin não mô cầu BC là loại vắc xin được sử dụng để phòng bệnh do vi khuẩn não mô cầu nhóm B và C, trong đó nhóm B là tác nhân gây viêm màng não mô cầu thường gặp nhất ở trẻ nhỏ. Tại Việt Nam, vắc xin BC đang được sử dụng phổ biến là VA-MENGOC-BC, sản xuất tại Cuba. Đây là loại vắc xin có lịch sử sử dụng lâu năm, được đánh giá an toàn và phù hợp với trẻ nhỏ - đặc biệt là giai đoạn dưới 2 tuổi khi hệ miễn dịch còn non nớt.
Vắc xin VA-MENGOC-BC dùng cho trẻ từ 6 tháng tuổi. Loại vắc xin này tạo miễn dịch sớm cho bé. Điều này đặc biệt quan trọng khi trẻ bắt đầu bò, tiếp xúc nhiều với môi trường xung quanh.
Nên tiêm viêm não mô cầu AC hay BC?
Cả vắc xin AC và BC đều cần thiết, vì mỗi loại giúp phòng các nhóm vi khuẩn não mô cầu khác nhau và bổ sung cho nhau trong việc bảo vệ trẻ trước bệnh viêm não mô cầu nguy hiểm. Thay vì lựa chọn một trong hai, ba mẹ nên tiêm đầy đủ cả hai loại theo đúng độ tuổi, để đảm bảo trẻ được bao phủ miễn dịch rộng và bền vững hơn. Những lý do dưới đây giúp ba mẹ hiểu rõ vì sao việc kết hợp cả hai loại vắc xin lại quan trọng:
1. Mỗi loại vắc xin phòng một nhóm huyết thanh khác nhau
Vi khuẩn não mô cầu có nhiều nhóm huyết thanh khác nhau, trong đó các nhóm gây bệnh phổ biến nhất là A, B, C, Y và W135. Mỗi loại vắc xin lại được bào chế để phòng những nhóm khác nhau, vì vậy không thể thay thế cho nhau.
Vắc xin BC giúp bảo vệ trẻ trước nhóm B và C, trong đó nhóm B là nguyên nhân thường gặp nhất gây viêm màng não mô cầu ở trẻ nhỏ. Trong khi đó, vắc xin ACYW-135 (Menactra) giúp phòng bốn nhóm A, C, Y và W135, là những nhóm có nguy cơ gây bệnh mạnh ở trẻ lớn và người trưởng thành. Vì vậy, trẻ cần tiêm đầy đủ cả hai loại để được bảo vệ toàn diện trước nhiều chủng vi khuẩn khác nhau.
2. Độ tuổi tiêm của hai loại vắc xin không trùng nhau
Vắc xin BC có thể tiêm từ 6 tháng tuổi, phù hợp để tạo miễn dịch sớm trong giai đoạn hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt và nguy cơ mắc bệnh do nhóm B rất cao. Ngược lại, vắc xin ACYW-135 (Menactra) chỉ được chỉ định khi trẻ đủ 9 tháng tuổi, nhằm mở rộng khả năng bảo vệ khi trẻ bắt đầu tiếp xúc nhiều với môi trường bên ngoài như đi chơi, đi gửi trẻ hoặc sinh hoạt đông người.
Vì hai loại vắc xin có mốc tuổi tiêm khác nhau, nên việc kết hợp theo đúng lịch giúp đảm bảo trẻ được bảo vệ liên tục và toàn diện hơn.
3. Tiêm cả hai giúp tăng độ bao phủ miễn dịch và hạn chế nguy cơ dịch
Bệnh viêm não mô cầu có thể bùng phát nhanh chóng và để lại biến chứng nặng. Các nhóm huyết thanh như A, C, Y và W135 có khả năng gây dịch, trong khi nhóm B tuy không bùng phát lớn, nhưng lại gây bệnh rải rác với mức độ nặng, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi. Do đó, tiêm đầy đủ cả BC và ACYW-135 (Menactra) sẽ giúp trẻ được bảo vệ trước hầu hết các nhóm vi khuẩn có khả năng gây bệnh, đồng thời giảm nguy cơ lây lan trong cộng đồng và hạn chế nguy cơ biến chứng nặng nếu mắc bệnh.
Tiêm cả hai loại vắc xin giúp tăng độ bao phủ miễn dịch và hạn chế nguy cơ dịch
Tìm hiểu thêm:
- [Giải Đáp] Viêm Não Mô Cầu BC Tiêm Cho Trẻ Mấy Tuổi?
- Bé Tiêm vắc xin Viêm Não Mô Cầu BC Bị Sốt: Ba Mẹ Nên Làm Gì?
Lịch tiêm vắc xin não mô cầu AC và BC theo khuyến cáo
Ngoài việc nắm rõ nên tiêm viêm não mô cầu AC hay BC, ba mẹ cũng cần biết lịch tiêm của từng loại để đảm bảo trẻ được hình thành miễn dịch đầy đủ và đúng thời điểm. Do mỗi vắc xin có độ tuổi áp dụng khác nhau, việc tuân thủ lịch tiêm chủng giúp tăng hiệu quả bảo vệ và duy trì miễn dịch lâu dài.
1. Lịch tiêm vắc xin ACYW-135 (Menactra - Pháp)
Menactra được sử dụng để thay thế cho các vắc xin AC truyền thống, giúp mở rộng phạm vi bảo vệ lên bốn nhóm huyết thanh A, C, Y và W135. Đây là loại vắc xin liên hợp có độ an toàn cao và được dùng phổ biến tại nhiều cơ sở tiêm chủng. Menactra có lịch tiêm khác nhau tùy theo độ tuổi của trẻ, vì vậy ba mẹ cần tuân thủ đúng hướng dẫn để đạt hiệu quả miễn dịch tốt nhất.
- Trẻ từ 9 - 24 tháng tuổi: Tiêm 2 liều, mỗi liều cách nhau tối thiểu 3 tháng.
- Trẻ từ 2 - 55 tuổi: Chỉ cần tiêm 1 liều duy nhất.
- Tiêm nhắc lại: Có thể được khuyến cáo sau 5 năm đối với trẻ hoặc người lớn sống trong môi trường đông người, có nguy cơ phơi nhiễm cao hoặc phải di chuyển đến khu vực có dịch.
Việc tiêm Menactra đúng lịch không chỉ giúp tăng cường miễn dịch cá nhân, mà còn góp phần hạn chế nguy cơ lây truyền bệnh trong cộng đồng. Nếu cần thiết, ba mẹ nên đưa trẻ khám sàng lọc để được bác sĩ tư vấn thời điểm tiêm phù hợp nhất.
2. Lịch tiêm vắc xin BC (VA-MENGOC-BC - Cuba)
Vắc xin BC được sử dụng nhằm phòng bệnh do vi khuẩn não mô cầu nhóm B và C, đặc biệt quan trọng ở trẻ nhỏ - nhóm tuổi có nguy cơ mắc và diễn tiến nặng cao nhất. Tại Việt Nam, loại vắc xin BC đang được dùng phổ biến là VA-MENGOC-BC, sản xuất tại Cuba, với lịch tiêm tương đối linh hoạt và phù hợp cho trẻ nhỏ.
- Trẻ từ 6 tháng tuổi: Tiêm mũi đầu tiên.
- Sau 6 - 8 tuần: Tiêm mũi thứ hai.
- Trẻ cần tiêm đủ 2 mũi cơ bản. Hiện tại, chưa có khuyến cáo về tiêm nhắc lại đối với vắc xin này.
Tiêm đúng lịch giúp trẻ được bảo vệ sớm trước nhóm B - nhóm gây bệnh phổ biến ở trẻ dưới 2 tuổi, qua đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh viêm màng não mô cầu cũng như các biến chứng nặng có thể xảy ra. Nếu ba mẹ còn băn khoăn về thời điểm tiêm phù hợp, nên đưa trẻ đi khám sàng lọc để được bác sĩ tư vấn chi tiết.
Vắc xin VA-MENGOC-BC được chỉ định cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên
Bạn đang phân vân không biết lịch tiêm nào phù hợp với con? Hãy gọi ngay hotline 1900 886648 để được bác sĩ Bệnh viện Đại học Phenikaa tư vấn miễn phí.
Tác dụng phụ thường gặp sau khi tiêm
Sau khi tiêm vắc xin viêm não mô cầu AC hoặc BC, trẻ có thể xuất hiện một số phản ứng nhẹ do cơ thể đang tạo miễn dịch. Đây là những biểu hiện bình thường và thường tự hết sau 24 - 48 giờ, bạn chỉ cần theo dõi và chăm sóc trẻ tại nhà.
1. Phản ứng tại chỗ tiêm
Một số trẻ sau tiêm có thể gặp các phản ứng nhẹ tại vùng tiêm. Những biểu hiện thường thấy gồm:
- Sưng nhẹ tại vị trí tiêm: Vùng da quanh chỗ tiêm hơi phồng lên, thường tự giảm sau 24 - 48 giờ.
- Đỏ da: Khu vực tiêm có thể hơi đỏ hoặc ấm hơn bình thường do phản ứng viêm nhẹ.
- Đau khi chạm vào: Trẻ có thể khó chịu, quấy khóc hoặc không muốn chạm vào vùng tiêm.
- Cứng nhẹ tại chỗ tiêm: Đôi khi xuất hiện một vùng cứng nhỏ, lành tính và sẽ mềm dần theo thời gian.
Các phản ứng này thường không nguy hiểm và sẽ tự hết mà không cần điều trị đặc hiệu. Ba mẹ có thể chườm mát nhẹ để bé dễ chịu hơn và tránh xoa bóp mạnh vào vị trí tiêm.
2. Phản ứng toàn thân
Ngoài phản ứng tại chỗ tiêm, một số trẻ có thể xuất hiện các biểu hiện toàn thân do cơ thể đang tạo miễn dịch. Các phản ứng thường gặp gồm:
- Sốt nhẹ: Trẻ có thể sốt từ 37,5°C đến 38,5°C trong 1 - 2 ngày. Đây là phản ứng bình thường sau tiêm.
- Mệt mỏi hoặc buồn ngủ: Trẻ có thể ngủ nhiều hơn, ít hoạt động hơn so với thường ngày.
- Quấy khóc hoặc khó chịu: Do cảm giác mệt trong quá trình cơ thể đáp ứng vắc xin.
- Chán ăn hoặc bú kém: Trẻ có thể ăn uống ít hơn trong 24 giờ đầu.
Những phản ứng này thường tự giảm sau một thời gian ngắn. Ba mẹ có thể cho trẻ uống hạ sốt theo hướng dẫn của bác sĩ khi trẻ sốt ≥ 38,5°C, đồng thời bổ sung nước hoặc cho trẻ bú nhiều hơn.
Trẻ có thể bị sốt nhẹ sau tiêm vắc xin viêm não mô cầu
3. Khi nào cần đưa trẻ đi khám?
Phần lớn phản ứng sau tiêm là nhẹ. Tuy nhiên, ba mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu có các dấu hiệu bất thường sau:
- Sốt cao trên 39°C kéo dài hoặc không đáp ứng thuốc hạ sốt.
- Khó thở, thở rít hoặc tím tái.
- Nôn ói nhiều, bỏ bú hoàn toàn hoặc lừ đừ bất thường.
- Co giật, phát ban lạ hoặc sưng phù nhanh quanh môi - mắt - mặt.
- Khóc thét kéo dài không dỗ được.
Những dấu hiệu này có thể cảnh báo phản ứng mạnh hoặc tình trạng sức khỏe cần được bác sĩ xử trí kịp thời.
Lưu ý quan trọng trước khi cho trẻ đi tiêm
Nắm rõ nên tiêm viêm não mô cầu AC hay BC là chưa đủ, ba mẹ cần chuẩn bị tốt trước khi đưa trẻ đi tiêm để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả miễn dịch tối ưu. Một số lưu ý quan trọng dưới đây sẽ giúp quá trình tiêm chủng diễn ra thuận lợi hơn.
1. Kiểm tra tình trạng sức khỏe hiện tại của trẻ
Trẻ chỉ nên tiêm khi đang trong tình trạng sức khỏe ổn định, không sốt, không ho nhiều, không nôn ói, tiêu chảy hoặc mắc bệnh nhiễm trùng cấp tính. Nếu trẻ vừa ốm dậy, đang dùng kháng sinh hoặc có biểu hiện mệt mỏi bất thường, ba mẹ nên báo với bác sĩ để được đánh giá và cân nhắc hoãn tiêm. Việc tiêm khi trẻ chưa hoàn toàn khỏe mạnh có thể làm tăng nguy cơ phản ứng sau tiêm hoặc khiến cơ thể đáp ứng miễn dịch không đạt hiệu quả như mong muốn.
2. Thông báo đầy đủ tiền sử dị ứng và phản ứng mạnh sau tiêm
Ba mẹ cần cung cấp cho bác sĩ toàn bộ thông tin liên quan đến tiền sử dị ứng của trẻ, bao gồm dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn, dị ứng thời tiết hoặc từng có phản ứng mạnh sau những lần tiêm trước như khó thở, nổi mẩn, sưng phù hoặc tím tái. Đây là yếu tố quan trọng giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ và quyết định có nên tiêm trong thời điểm đó hay không. Khi bác sĩ nắm rõ tiền sử của trẻ, việc tiêm chủng sẽ an toàn và được kiểm soát tốt hơn.
Cha mẹ cần thông báo đầy đủ tiền sử dị ứng của trẻ cho bác sĩ
3. Chuẩn bị sổ hoặc lịch sử tiêm chủng của trẻ
Việc mang theo sổ tiêm chủng hoặc thông tin ghi nhận những vắc xin trẻ đã tiêm, đặc biệt là các mũi liên quan đến não mô cầu như BC hoặc ACYW-135, giúp bác sĩ xác định chính xác lịch tiêm còn thiếu và thời điểm tiêm phù hợp. Điều này tránh được việc tiêm trùng lặp hoặc tiêm quá gần nhau, đồng thời đảm bảo khoảng cách giữa các mũi theo đúng khuyến cáo để đạt hiệu quả miễn dịch tối ưu.
4. Giữ tâm lý thoải mái cho trẻ trước khi tiêm
Với trẻ lớn hơn, việc chuẩn bị tâm lý đóng vai trò quan trọng. Ba mẹ nên trấn an nhẹ nhàng, giúp trẻ hiểu tiêm chủng là cần thiết để bảo vệ sức khỏe. Trẻ bình tĩnh và hợp tác sẽ giúp quá trình tiêm diễn ra nhanh chóng, hạn chế lo lắng, giãy giụa hoặc căng thẳng, những yếu tố có thể khiến trẻ đau hơn hoặc ảnh hưởng đến thao tác tiêm.
Kết luận
Như vậy, bài viết trên đây đã giúp giải đáp thắc mắc “nên tiêm viêm não mô cầu AC hay BC” và cung cấp cái nhìn rõ ràng hơn về đặc điểm, độ tuổi áp dụng cũng như lợi ích của từng loại vắc xin. Có thể thấy rằng cả hai đều cần thiết, vì mỗi loại bảo vệ những nhóm huyết thanh khác nhau của vi khuẩn não mô cầu và bổ sung cho nhau trong việc phòng bệnh. Khi trẻ được tiêm đúng loại, đúng thời điểm, phạm vi miễn dịch sẽ rộng hơn và khả năng phòng ngừa bệnh viêm màng não mô cầu cũng hiệu quả hơn.
Để đảm bảo an toàn, bạn nên đưa trẻ đến các cơ sở tiêm chủng uy tín, nơi có bác sĩ chuyên khoa thăm khám và tư vấn cụ thể dựa trên độ tuổi, sức khỏe và nhu cầu của trẻ. Nếu bạn đang tìm địa chỉ tiêm chủng chất lượng, đội ngũ bác sĩ tại Bệnh viện Đại học Phenikaa luôn sẵn sàng hỗ trợ và đồng hành cùng bạn trong việc bảo vệ sức khỏe cho con. Bệnh viện là cơ sở y tế uy tín với hệ thống tiêm chủng đạt chuẩn quốc tế. Trung tâm Tiêm chủng được Sở Y tế Hà Nội cấp phép hoạt động, trang bị hệ thống bảo quản vắc xin hiện đại với chuỗi lạnh đạt chuẩn 2 - 8°C, được giám sát 24/7. Bạn hãy liên hệ hotline 1900 886648 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa sớm nhất nhé!
